زهر زنبور عسل چیست و چه خواص و کاربرد هایی دارد؟ در این مقاله به طور کامل شرح خواهیم داد.

یکی از عجایب خلقت زنبور عسل است که از عسل گرفته تا بره موم ،ژل رویال ، گرده گل و حتی زهرش برای درمان بشر از بیماری ها سودمند است.

زهر زنبور عسل چیست؟

نیش زدن و تولید زهر در در واقع جزیی از سیستم دفاعی کلنی زنبور عسل در برابر مهاجمین کندو محسوب می شود. زهر زنبور عسل مایعی به رنگ زرد روشن و کاملا شفاف ،دارای طعمی تند و تلخ و رایحه ای مخصوص به خود است که خاصیت اسیدی دارد. زهر زنبور عسل به وسیله ی غدده ی تولید زهر زنبور کارگر ساخته و در داخل کیسه زهر ذخیره می شود. زهر زنبور عسل با توجه به ترکیب شیمیایی خاصی که دارد. به صورت وسیع در پزشکی و داروسازی مورد استفاده قرار می گیرد. زنبورهای نر توانایی تولید زهر و نیش زدن را ندارند. اما زنبورهای ملکه در روزهای اول تولد زهر تولید می کنند. از این زهر به منظور کشتن ملکه رقیب در داخل کلنی استفاده می شود.

تولید زهر زنبور عسل چگونه است؟

زهر زنبور عسل مایعی است که از غدد زهر ساز واقع در انتهای شکم زنبور های کارگر ترشح شده. سپس توسط مجرای اندام نیش به خارج از بدن باز می شود. زنبورهای کارگر تازه متولد شده نیش نمی زنند . تولید زهر دو تا سه روز بعد از تولد آغاز شده و بعد از ۲ تا ۳ هفته به بیشترین میزان خود می رسد،. زنبورهای کارگری که سن شان بیش تر از ۲۱ روز باشد نیز زهر کمتری تولید می کنند. زنبور داران با نصب دستگاه زهر گیر و شوک الکتریکی ،زنبورهای کارگر را تحریک به نیش زنی می کنند.

زهر مایع درون کیسه زهر بر روی صفحه ای از جنس شیشه ای تخلیه شده و سریعا خشک می شود. آنگاه زنبوردادان به کمک کاردک های مخصوص زهر خشک را جمع آوری می کنند.

مهم ترین مصارف درمانی چیست؟

استفاده از زهر طبیعی در درمان بیماری های گوناگون ریشه در کهن ترین تمدن های بشری دارد. در این میان زهر زنبور عسل ،از جایگاه ویژه ای برخوردار است. ایرانیان از اولین اقوامی بودند که از سم زنبور عسل برای درمان بیماری های مختلف از جمله نقرس و بیماری های زنان استفاده می کردند. در قرن ۱۹ میلادی مردم روسیه و اروپا از نیش زنبور عسل در درمان بیماری های نظیر روماتیسم ،نقرس ، دردهای عصبی و برخی از ناراحتی های پوستی بهره می بردند. زهر زنبور عسل اکثرا به صورت بلور خشک و گاه نیز به صورت استفاده مستقیم از زنبور، زهر مایع خالص و یا پودر زهر استفاده می شود.

کاربرد زهر در فرآورده های دارویی از طریق محلول های تزریق، پمادها، کرم ها ، استنشاق و قرص است. از مهم ترین موارد کاربرد درمانی زهر زنبور عسل می توان به ورم های مفصلی و رماتیسمی ، تنگی نفس(آسم) و انواع میگرن ، ورم های عفونی موضعی و آماس ها ،کاهش کلسترول و فشار خون ، مداوای بیماری چشم و کمک به درمان بیماری هایی همچون ام اس ،فلج اطفال و ایدز اشا ه کرد. در کشورهای اروپایی تورها چند روزه در زنبور درمانی رایج است. و در این تورهای سلامت علاقه مندان با حضور در زنبورستان ها از نزدیک با محصولات زنبور عسل آشنایی پیدا می کنند. حتی توسط متخصصین نیش گذاری انجام می شود.

نیش زنبور عسل به جهت ترکیبات ویژه ای که دارد. پتانسیل هاب بالایی برای درمان بیماری های صعب العلاج دارد اما انجام نیش گذاری و زهر درمانی بایستی حتما توسط متخصصین و کارشناس این حوزه و ترجیحا یک پزشک متخصص و با تجربه در حوزه زنبور درمانی انجام شود. در غیر این صورت امکان عوارض جبران ناپذیری حتی مرگ دور از انتظار نخواهد بود.

میزان سمیت برای انسان چقدر است؟

زهر زنبور عسل در مقایسه با سموم خطرناک درجه سمیت پایین تری دارد. در یک فرد غیر حساس ، ۵۰ تا ۱۰۰ نیش زنبور باعث واکنش توکسیک می شود. و گزش بیش از ۲۵۰ نیش زنبور می تواند کشنده باشد. گزش بیش از ۱۰۰۰ نیش باعث نارسایی کلیه ، سکته قلبی و مرگ می شود. البته این موارد برای افرادی که نسبت به نیش زنبور عسل حساسیت ندارند. اما اگر یک فرد به زهر زنبور عسل حساسیت داشته باشد حتی یک زنبور عسل ، علائم شدید و حتی آنافیلاکسی همراه با افت فشار خون و اختلالات قلبی و تنفسی را در پی دارد. و در صورت عدم دریافت کمک های اولیه ، می تواند پیامدهای مرگبار داشته باشد.

آیا بهره بردن از اثرات زهر زنبور عسل برای درمان بیماری ها می توان به زنبورستان مراجعه کرد و زنبور درمانی را همراه با زنبور دار انجام داد؟

متاسفانه برخی از افراد با مطالعه یک مطلب در کتاب و یا فضای مجازی در ارتباط با اثرات مفید زهر زنبور عسل در درمان بیماری ها ، با حضور در زنبورستان ها اقدام به نیش گذاری می کنند. باید توجه داشت که تکنیک نیش گذاری یک عمل کاملا تخصصی و حرفه ای است. بایستی حتما توسط متخصصین زنبور درمانی که با اثرات زهر زنبور عسل آشنایی کامل دارند صورت پذیرد. حتی زنبورداران نیز که سال ها تجربه کاری دارند صلاحیت علمی نیش گذاری را ندارند. در صورتی که فرد بیمار به دلیل سابقه بیماری خاص به زهر زنبور عسل حساسیت داشته باشد. بروز علائم شوک آنافیلا کسی درو از انتظار نیست.و در مواردی نیز به قیمت جان یک انسان تمام می شود.

علائم نیش زنبور در انسان چیست؟

علائم گزش بستگی به میزان سم ،حساسیت بدن به زهر و تا حدی محل گزیدگی داشته. می تواند به صورت یک واکنش عادی و معمولی ، مسمومیت ، حساسیت های عمومی وسیع و در موارد نادر واکنش های شدید باشد. در اغلب موارد نیش زدن زنبور به خاطر یک واکنش سمی غیر حساسیتی به زهر زنبور عسل باعث تورم و درد،قرمزی ، خارش و سوزش در محل می شود. واکنش های حساسیتی به نیش زنبور عسل واکنش هایی مثل تورم ، کهیر و قرمزی یا در موارد شدید تر، تورم کل بدن تورم عروقی منتشر شده ، مشکلات تنفسی و آنافیلا کسی شدید و افت فشار خون شود.

به طور کلی اگر مصدوم دچار گزش های متعدد شده باشد. ممکن است علائمی به صورت سر درد ، تب ، گرفتگی عضلات ، خواب آلودگی و بیهوشی به وجود آیند. بنابراین در صورت چنین مواردی وقوع شوک را باید در نظر داشت. ورود زهر زنبور عسل به بدن سبب گشاد شدن عروق و تنگ شدن راه های هوایی و علائم دیگری مانند افت فشار خون ، تورم زبان و گلو ، تورم اطراف چشم ، نبض تند ، پوست سرد و مرطوب و رنگ پریده ، تعریق، استفراغ ، کبودی لب ها ، ضعف تهوع و استفراغ ، تشنگی ، تنفس سریع و سطحی ، خمیازه و تنفس های مداوم و حتی بی قراری و تهاجم با اختلا هوشیاری می شود.

درصورت گزیده شدن توسط زنبور عسل چه اقداماتی باید انجام شود؟

در ابتدا به محض گزش بایستی فورا نیش را به کمک پنس( تمیز و ضدعفونی شده ) و یا هر وسیله دیگر از بافت پوست خارج کنیم. هر چه زمان فاصله گزش تا خارج کردن نیش زنبور عسل کمتر باشد. میزان سم ورودی به بدن کمتر و در نتیجه علائم ایجاد شده نیز خفیف تر خواهد بود. در ادامه می توان محل گزش را با آب و صابون به خوبی شستشو داد. و روی آن را با پماد آنتی بیوتیک پوشاند. در صورت نبود پماد ،از عسل و گاز استریل استفاده شود. برای کاهش درد می توان از پری یخ و یا قرص های مسکن استفاده کرد.

در مواردی که خارش زیادی دارد استفاده از یک آنتی هیستامین تا حد زیادی می توان علائم حساسیت را کاهش داد. در اکثر موارد در افراد غیر حساس  ، همین موارد بالا کفایت می کند. اما در مواردی که علائم شدیدتر حساسیت همچون گرم شدن بدن و سطح پوست ، خارش شدید تمام بدن ،افزایش ضربان قلب ایجاد شود. استفاده سریع از آنتی هسیتامین و تماس با اورژانس توصیه می شود.